Waak over je hart, het is de bron van je leven

‘Waak over je hart, het is de bron van je leven’, deze tekst uit Spreuken 4:23 is voor mij een belangrijke bijbeltekst. In het begin van deze decembermaand mocht ik in de protestantse wijkgemeente ‘De Morgenster’ een overweging doen. Samen met ds. Erik van Halsema heb ik deze meditatieve viering voorbereidt. Het thema: Openstaan om te ontvangen. In het kerstblog vind je de link naar de uitzending van kerkdienstgemist. In de kerstvakantie heb je misschien even tijd, daarom publiceer ik de tekst integraal in dit blog.

Heeft u ook Sinterklaas gevierd? Het feest van kadootjes ontvangen. Het is het feest van bisschop Nicolaas van Myra: 6 december is zijn naamdag. Hij leefde in de 4e eeuw en werd als een beschermheilige gezien voor kinderen. Deze bisschop wordt vereerd als gever van goede gaven en redder in nood. Een gevende rol. En dat is voor veel volwassenen met Sinterklaas heel herkenbaar 😉

Een gevende rol, is een rol waarin wij als christenen ons vaak heel goed thuisvoelen. Maar vandaag gaat het juist om de ontvangende kant, een houding die goed past bij meditatie en stilte. In de stilte stel je je open om ontvankelijk te zijn, open te zijn. Open om te ontvangen van God. Daarvoor breng je je eigen denken zo goed als dat gaat, tot rust.

Die houding van ontvangen, ontvankelijkheid, is niet vanzelfsprekend. Denk alleen maar aan die woorden: ‘het is zaliger te geven dan te ontvangen’. Dit zegt de apostel Paulus, uit Handelingen 20. Paulus zegt dat dit woorden zijn van Jezus. Dat Hij ze vaak sprak. Maar, wist u dat deze woorden niet uit Jezus mond zelf opgetekend zijn in de bijbel? In geen van de vier evangeliën zegt Jezus het zelf.

Geven

En toch: geven is fijn. Je kan wat bieden aan iemand, je bent sterk. Het geeft je leven zin, door te geven kan je bijdragen, en dat kan je eigenwaarde geven.

Ontvangen is fijn op een andere manier. Iemand die aan je denkt, voor je zorgt. Een blijk van liefde.
Toch is het niet altijd makkelijk om te ontvangen, er zit al snel iets van schaamte of een tekort, ‘ik kan het niet zelf’ en dat is kwetsbaar.

Compliment

Een voorbeeld is als je een compliment geeft, dat mensen het wegwuiven. ‘Ach, het is niets.’ Het is een kunst om iets van iemand op een mooie manier te ontvangen.

Geven en ontvangen gaat altijd om de relatie waarin je je verhoudt tot anderen.

In relaties tot anderen kan het zijn dat je je meer thuisvoelt bij de een van beide: je staat dan vaker aan de gevende kant. Of meer aan de ontvangende kant. En misschien is dat niet eens je eigen keuze. Het kan moeilijk zijn om in een situatie te zitten waarin je hulp moet ontvangen, omdat het zelf niet of niet meer lukt.

Geven en ontvangen gaat over de relatie tussen ons mensen, en daarin zien we veel terug van hoe God het bedoeld heeft: we zijn geschapen naar het beeld van God. God die zich laat kennen als een God die zo nauw verbonden is, Vader, Zoon en Geest, dat die Drie-eenheid een ultieme relatie is. Waarin ze elkaar aanvullen. Dat is dus voor ons mensen ook zo. We hebben anderen nodig om te leven. Een paar voorbeelden daarvan:

Aanraking

• In de manier waarop ons lichaam is geschapen is dat zichtbaar. Een deel van ons zenuwstelsel ontspant zich door aanraking. Niet door aanraking van jezelf maar door die van een ander. Probeer maar eens jezelf te strelen of omarmen… het effect is echt niet hetzelfde als iemand anders je omarmt en even vasthoudt… Juist in deze tijd waarin we afstand houden van elkaar, merk je het gemis van nabijheid. Van lichamelijk contact. Het is heel reëel dat als je in deze tijd meer spanning voelt in je lichaam, dat dat komt door het gemis aan onderling menselijke nabijheid in de 1,5 meter samenleving.

• Het belang van ontvangen in relatie tot andere mensen is natuurlijk vooral zichtbaar bij de start van ons leven. Elk mens dat geboren wordt kan alleen maar leven, groeien, ontwikkelen als het liefde en zorg ontvangt van ouders in het gezin, in het familieverband waar het thuis is. Als nieuw mens kunnen we niets zonder die ander! En vaak is dit ook zo aan het eind van ons leven.

‘Kunnen ontvangen’ is voor elk mens een basisbehoefte, maar er ontstaat in onze levens vaak een onbalans in geven en ontvangen:

• Er zijn omstandigheden die van je kunnen vragen dat je veel moet geven. Ik denk bijvoorbeeld aan mensen die maanden of jarenlang mantelzorg geven aan een partner, ouder of kind.
• Er zijn situaties waarin jij degene bent die veel nodig heeft en niet veel kan geven. Daarnaast kan er ook in jezelf een onbalans zijn. Je hebt bijvoorbeeld als kind geleerd dat je alleen waardering krijgt als je iets geeft. Zo’n patroon kan je leven lang meegaan. Je kan eigenlijk niet zomaar iets ontvangen, je wordt er onrustig van of blokkeert als je iets ontvangt, zonder dat je er wat voor gedaan hebt…

Misschien herken je dit wel: het is heel comfortabel om bij te dragen in de gemeente, maar als je zelf wat nodig hebt, vind je het lastig om daarom te vragen. Je denkt bij jezelf dingen als:

• Die ander kan dat ook, dan moet ik niet zo zeuren
• Zij hebben het al zo druk, ik help wel. Of: ik los het wel op!
• Even de tanden op elkaar, dan gaat het wel (over)

Laven

In het Christelijk Spiritueel Centrum komen vaak mensen, die dat lang hebben gedaan. Mensen van wie veel gevraagd wordt! Of die veel van zichzelf vragen. Mensen die komen die zichzelf schamen dat ze het nodig hebben dat er eens iemand voor hen zorgt. En die nu zoeken… hoe kom ik tot rust… hoe weet ik wat ik nodig heb, wat ik voor mezelf mag vragen. Het is mijn missie in het centrum om mensen uit te nodigen, meer te ontvangen van de overvloed die God heeft te geven. Ik geloof dat het zo prachtig is, en zo nodig, dat de kerk een plek is waar mensen kunnen ontvangen, zich mogen opladen, laven aan de liefde en vervulling die God geeft…

Dit is hard nodig in een wereld die veel van ons vraagt. Als jij iemand bent die liever geeft, dan is het goed om te ontdekken dat ontvangen nodig is.

Een fascinerende Bijbeltekst vind ik altijd Psalm 103, dit is een loflied tot God. God vraagt om gezegend te worden door ons. Hij verlangt de eer van ons… God is niet alleen een gevende God, maar Hij heeft ons ook geschapen om zelf te ontvangen vanuit de relatie met ons.

In die dynamiek mogen wij leven. Ontvangen, gevuld worden en vanuit die plek geven.

Ik vind vaak dat ik van alles moet, maar doorgaan levert niet altijd het gewenste of het beste resultaat op. Rust nemen, tijd nemen bijvoorbeeld voor een wandeling, een tijd van meditatie en gebed. Dat is vaak een veel betere bodem om daarna te kunnen geven wat er van je gevraagd wordt! Als drukke Nederlander voelt dat al snel tegenstrijdig, tot je het ontdekt wat het effect is op lange termijn.

Rampjaar

In mijn eigen leven heb ik dat op de harde manier ontdekt. Ik had de touwtjes in mijn leven stevig in handen. Want ik wist wat ik wilde en werkte er hard aan. Ik behandelde het leven als een project, resultaatgericht. Goed georganiseerd. Dan moest het wel goed komen. Ik zou er alles aan doen, maar door zo te leven was ik niet in verbinding met mijn hart. Ik heb dat best lang volgehouden, maar er kwam een rampjaar waarbij het mij niet meer lukte. Misschien kent u dat wel, een opeenstapeling van moeilijkheden, van gebeurtenissen die soms door eigen keuzes ontstaan, anderen buiten je schuld om. Financieel, relationeel, gezondheid, werk, vriendschappen en kerkelijk.

Alles stond onder druk. En eigenlijk deed ik het best goed 😉 maar, toen mijn man en ik weer een beetje opkrabbelden… en het beter leek te gaan, toen merkte ik van binnen dat het niet meer lukte. Ik had hulp te ontvangen en niet alles zelf proberen op te lossen. In die periode heb ik leren leven vanuit mijn hart en zijn die woorden uit Spreuken 4:23 voor mij gaan leven: “Van alles waarover je waakt, waak vooral over je hart, het is de bron van je leven.”

In die tijd zaten we in een kerkelijke gemeente die vanuit haar theologie heel duidelijke regels had over hoe te leven. ‘Zo moet het, wat is goed en wat is fout’. Het verlangen naar meer van het hart in plaats van duidelijkheid over de regels, bracht mij naar kloosters en bij de Protestantse kerk via de meditatieve beweging Vacare.

Stilte

Sinds die tijd heb ik de stilte van meditatie leren kennen. Ik vind het niet altijd makkelijk, maar ik weet wel dat ik het nodig heb. Ik heb het nodig om te ontvangen van God in die stilte, te luisteren naar de bewegingen in mijn hart. Daar zit een verlangen naar het Leven. Naar warmte en liefde.

Als je om wat voor reden dan ook, niet kan ontvangen, dan ben je soms in plaats van een levend warm organisme vol energie en kracht –
verhard, koud, verstard, versteend, herken je het beeld?

Herken je het beeld bij jezelf?

Een intense bijbeltekst vol beloften is Ezechiël 36, een hoofdstuk waar God zegt tegen Israel, ‘Ik zal jullie God zijn, en jullie zullen mijn volk zijn’. In dat hoofdstuk komt God naar de mensen toe en zegt: ‘Ik zal jullie een nieuw hart geven. Ik zal je versteende hart uit je lichaam halen en je er een levend hart voor in de plaats geven’.

Wat een beeld, zie je het voor je!

Misschien is jouw hart ook koud, misschien is het in deze tijd waarin je zoveel mensen niet kan ontmoeten kouder aan het worden, is je hart bijvoorbeeld van klei en als je er nu niets aan doet… wordt dat steeds harder en versteend het langzaam.

Misschien zijn er stukjes van je hart warm en levend, maar zijn er ook misschien gedeeltes die versteend zijn, stukjes die koud, eenzaam en hard zijn.

Durf jij vanmorgen deze belofte van God te ontvangen? Een nieuw hart en een nieuwe geest…