‘Als je er woorden aan geeft, sla je het plat’

Wie op zoek gaat naar rust, bezinning en verdieping, belandt – als hij niet oppast – al snel in de wereld van meditatie, wierookstokjes en Boeddhabeelden. Redacteur Mirjam kwam op het spoor van het Christelijk Spiritueel Centrum. Ze overwon haar aanvankelijke scepsis en ontdekte dat balans, energie en rust voluit christelijke elementen zijn.

Door: Mirjam Hollebrandse

Spirituele centra zijn er in Nederland te over. Je kunt er terecht voor persoonlijke groei, meditatie, mindfullness en flow-workshops, en op zoek gaan naar ‘je eigen innerlijke kracht’. Ze afficheren zichzelf als een soort wellnesscentra voor lichaam, ziel en geest. Dat klinkt fijn, al kom je vaak terecht in een oosterse sfeer, met technieken die gebaseerd zijn op het boeddhisme. Boeddhabeelden, klankschalen, serene muziek en wierookgeuren moeten je in de juiste stemming brengen, zodat je ontspant en openstaat voor… misschien wel bovennatuurlijke inzichten.

Zweverig gevoel

De holistische aanpak – aandacht voor lichaam, ziel en geest – van deze centra spreekt me aan. In de hectiek van deze tijd hol ik vaak maar door, als een hamster in z’n looprad, waardoor ik te weinig stilsta bij mezelf. Kerkdiensten en vieringen bijwonen is in deze coronatijd lastig, waardoor ook geloven en God veel abstracter lijken te worden. Daar wil ik graag zo nu en dan eens bewust stil bij worden. Maar het zweverige gevoel dat ik bij de meeste spirituele centra krijg, weerhoudt me ervan de drempel over te stappen. Ik hoor ook allerlei stemmetjes in m’n hoofd die me waarschuwen voor de boeddhistische invloeden ervan.

De kriebels

Tot ik op een dag hoor over een christelijk spiritueel centrum. Mijn interesse is meteen gewekt. Als ik een kijkje neem op de website, krijg ik ook hier een beetje de kriebels, al kan ik die niet meteen plaatsen. Is het omdat God en geloven hier gelinkt worden aan balans, energie en rust? Of omdat ik de massages die het centrum aanbiedt niet meteen kan linken aan spiritualiteit en geloven? Is dit niet toch gewoon allemaal een beetje vage mystiek met een christelijk sausje?

Wollen slofjes

Tjitske Volkerink, eigenaar en oprichter van het Christelijk Spiritueel Centrum in Hilversum, – de enige in het land – herkent mijn scepsis. Ze loopt op wollen slofjes door het pand, en als ze me hartelijk verwelkomt, biedt ze me ook een paar aan. “Trek lekker je schoenen uit.”

Ze zet een kop thee voor me neer en nodigt me uit aan de gesprekstafel. Terwijl ik de ruimte in me opneem – een gezellige huiskamer, tikje retro, met rustgevend groene wanden – legt ze uit waar mijn scepsis vandaan komt. “De kerk en het christendom worden meestal geassocieerd met religie, maar niet met spiritualiteit. Als het daarover gaat, denken we inderdaad vaak aan vage dingen. Maar voor mij is spiritualiteit hoe je als mens gevormd wordt in contact met God. Andere spiritualiteiten staan in contact met andere goddelijkheden, maar ik heb het over de God van de Bijbel, de Schepper van hemel en aarde. Bidden, Bijbellezen en naar de kerk gaan is ook spiritualiteit.”

‘Wat is jouw geloofstaal?’

Tja, als je het zo zegt, wordt het ineens veel duidelijker voor me. En minder vaag ook vooral. Volgens Tjitske is spiritualiteit alles waardoor je geraakt wordt, waardoor je veranderd wordt. “Ik vraag vaak aan mensen: wat is jouw spirituele taal, je geloofstaal? De een wordt heel blij van dikke theologische boeken, de ander van de natuur. Weer anderen zijn gevoelig voor geur, of voor contact, aanraking. Juist die laatste twee ‘talen’ – geur en aanraking – zijn in onze christelijke traditie een beetje in de vergetelheid geraakt. Sterker nog, we hebben ze overgelaten aan vage spirituele centra. Wil een christen naar een lichaamsgerichte therapie, dan is de kans zeer groot dat hij in een omgeving komt waar mensen spiritueel geladen zijn vanuit een andere spiritualiteit. Dat zou toch niet zo mogen zijn? Ik wil daarom dat terrein terugwinnen.

Bovendien, veel mensen geloven vooral met hun verstand, met hun cognitie. Wat ik doe, is spirituele vormen – het lichaam, de zintuigen – een rol geven in de geloofsbeleving.” Ze geeft een voorbeeld: “Als je vooral op cognitief vlak met je geloof bezig bent, maar ondertussen vaak gespannen bent of onrustige gedachten hebt, mag je dat serieus nemen. Hoe? Door het in het licht van God te brengen, bijvoorbeeld door een massage, door aanraking en gebed.”

Geuren en oliën

Tjitske maakt in haar centrum scheutig gebruik van zogenaamde ‘essentiële oliën’. Ze loopt naar een kast waarop tientallen kleine flesjes staan, met geuren als ‘aromatouch’, nardus en wierook. “Wist je dat wierook symbool staat voor de verbinding met God? Daarom wordt die in alle culturen in de wereld gebruikt voor gebed en meditatie. Ook in de Bijbel gaat het vaak over geuren en oliën. In Psalm 23 staat: ‘Gij zalft mijn hoofd met olie.’ In de tempel werden reukoffers gebracht, en gebeden stegen met wierook naar boven. Fascinerend vind ik dat. Als de Bijbel er zo vol mee staat, waarom zouden we die elementen dan niet gebruiken?”

Een licht in de stad

Tjitske startte het Christelijk Spiritueel Centrum in 2015, als antwoord op haar eigen zoektocht. Ze had een persoonlijk ontwikkelingstraject doorgemaakt bij een therapeut en in het pastoraat. Toch merkte ze dat er nog veel spanning in haar lichaam zat. Ze bedacht dat wellness daar misschien wel bij kon helpen, maar kwam vooral in niet-christelijke omgevingen terecht, waar allerlei oosterse technieken werden gebruikt. Het was de aanzet voor een eigen christelijk spiritueel centrum, waarin ze een brug wil slaan tussen de spirituele wereld van mindfullness en de christelijke wereld van stilte en contemplatie. Ze combineert met haar aanbod van meditatie en massage het klooster met het wellnesscentrum.

Sinds vijf jaar is haar centrum een officiële pioniersplek van de PKN.

Een groot deel van Tjitskes publiek is christen, al weten ook niet-christenen haar te vinden. “Soms komen mensen door de aantrekkingskracht van de etalage binnen. Iemand zei eens: ‘Ik liep al een paar keer langs en voel me echt aangetrokken door het licht.’ Misschien bedoelde ze de fysieke lampen, maar als metafoor is zo’n uitspraak natuurlijk ook heel mooi: een licht in de stad, door de aanwezigheid van christelijke spiritualiteit.”

Groot boeddhabeeld in de hoek

Toch knaagt het nog ergens. Want God vinden in de stilte, in jezelf, aanraking, massages, je lichaam… Voor je het weet, beland je in een boeddhistische wereld van navelstaarderij, ver bij de christelijke God vandaan. En wat heeft massage eigenlijk met God te maken?

“Veel christenen zijn inderdaad bang dat ze op een hellend vlak terechtkomen als ze zich met spiritualiteit inlaten. Maar ik zit nu, na zeven jaar, nog steeds voluit in de orthodoxchristelijke hoek. En ja, we moeten opmerkzaam zijn. Iemand was laatst in een niet-christelijk spiritueel centrum geweest en zei tegen me: ‘Ik kon me bij die masseur toch niet helemaal ontspannen, want er stond een groot Boeddhabeeld in de hoek. Ik heb daar biddend gelegen.’ Dat werkt natuurlijk tegen je, want je moet je juist bij een massage veilig voelen om te kunnen ontspannen. Dus spirituele veiligheid is heel belangrijk. Zoek daarom een begeleider die je vertrouwt, zowel geestelijk als professioneel. Als ik bijvoorbeeld mensen begeleid bij meditatie, beginnen we met gebed en nodigen we God uit. Daarna sluiten we af met gebed.”

Masseren in stilte

Het is tijd om de theorie in praktijk te brengen en we bespreken de massage-opties die Tjitske zoal aanbiedt. Hoewel ik het spannend vind, kies ik voor de zogenaamde affirmatiemassage. Dat betekent dat ze de ontspanningsmassage afrondt met een zegen, een gebed of bevestigende woorden. “Ik stem daarbij af op de heilige Geest,” licht ze toe. “Dat doe ik niet heel expressief, want ik masseer in stilte, maar het betekent wel dat er ook een andere werkelijkheid meespeelt. Wat dat precies betekent?” Glimlachend: “Als je er woorden aan geeft, sla je het plat. Je kunt de aanwezigheid van God omschrijven als ‘helemaal gevuld zijn’, ‘blij’, ‘opgeladen’, ‘liefdevol’. Maar die woorden doen geen recht aan de ervaring.”

‘Lig je goed?’

Beneden in de meditatie- en massageruimte – die Tjitske heel toepasselijk ‘de binnenkamer’ noemt – klinkt rustgevende muziek. Als ik eenmaal op de massagetafel lig, laat ze me een frisse, muntachtige geur ruiken. “Deze olie ondersteunt de werking van de massage, de ontspanning en de bloedsdoorstroming,” legt Tjitske uit. “Lig je goed?” informeert ze nog. De eerste tien minuten heb ik even tijd nodig om te ontspannen. Ik vraag me ineens af of ik m’n fiets wel op slot heb gezet en ben bezorgd of Tjitske straks wel iets ‘moois’ of ‘bemoedigends’ kan zeggen over mij.

Kritische stem

“Logisch dat je die eerste minuten nog best alert bent,” zegt Tjitske als we na ruim driekwartier weer boven aan de tafel zitten. Er staat een glas water voor me klaar. “Het moet even landen, je moet je veilig voelen en durven overgeven.”

We praten na over de woorden die ze na de massage over me uitsprak. Ze raakten me en bleven ergens haken. Tegelijkertijd hoor ik meteen een kritische, cynische stem: ‘Zegt God dit echt tegen mij, of is het Tjitske die dit verzint?’ Ik besluit het eerlijk tegen haar te zeggen en tot mijn verrassing pakt ze het goed op. “Dat cynische, kritische in jou is een heel makkelijke manier om erbij weg te gaan. Mijn advies aan jou is: ga het onderzoeken. Ga eens zitten, bidden, mediteren en zeg maar tegen God: als het echt zo is wat Tjitske zei, wil ik het nog wel een keer horen. Dus ga het niet kapot reflecteren, maak het niet te groot, maar neem het mee in de beweging van je leven. In die ontspannenheid geef ik het graag mee.”

Als ik met een proefflesje olie in mijn hand weer naar buiten stap en mijn fiets van het slot haal, vallen me de houten blokken in de etalage op. Op elk ervan staat in grote witte letters een woord: balans, rust, aanraking, stilte en energie. Ik denk aan wat Tjitske zei: waarom laten we deze waarden kapen door ‘de wereld’?

www.visie.eo.nl